מחווה לרם לוי - חִרְבֶּת חִזְעָה
تكريمًا لرام ليـﭬـي - خربة خزعة
HOMAGE TO RAM LOEVY - KHIRBET KHIZEH
סינמטק 4 | سينماتيك 4 | Cinematheque 4
29.11 | 11:00
שישי | الجمعة | Friday
Homage to Ram Loevy
Ram Loevy has created some of the most daring and politically subversive films in Israeli TV and cinema. In 1993, he was awarded the Israeli Prize for his lifework. The prize jury pointed to his "persistent struggle to show themes regarded as 'unacceptable,' though they touch on fundamental truths about Israeli society".
Loevy's impressive oeuvre consists of 70 films, both documentary and fiction. In what follows, we present some of his landmark films that radically changed the portrayal of Palestinians on Israeli TV and film screens.
Loevy was born in Tel Aviv in 1940, during the British Mandate of Palestine. He made his first film, "I am Ahmad", in 1966 as the film's producer and screenwriter. Since the beginning of the Israeli cinema, until the mid- to late sixties, most films focused on the mythic Jewish-Israeli hero – the sabra (native Israeli) kibbutznik and soldier – often within the context of the Israeli-Arab conflict. "I am Ahmad" was the first Israeli film that had a Palestinian as its protagonist and that portrayed an Arab not as a terrorist or enemy, but as an ordinary individual. Recently, the Jerusalem Sam Spiegel Film School produced a tribute to the film, "The Voice of Ahmad" (2019), composed of short films inspired by this iconic cinematic work.
In 1969, Loevy directed "Barricades", a documentary about two families, Jewish and Palestinian, that lost their children in the 1948 War: Shevat family from Haifa and the family of Abu-Muhammed Yehia from the Jalazone refugee camp, originally from the village of 'Anaba. It was the first time that the Jewish-Israeli audience had an opportunity to experience the emotional significance of the Nakba to the Palestinian people. "Barricades" also challenged the prevalent Israeli attitude to the Palestinian refugees and their right of return. The film was shelved for three years and it was broadcast only in 1972. Ayelet Bechar paid tribute to "Barricades" in her short film "Take 3" that will be screened at the festival.
Stormy public debate and censored broadcasts accompanied also another Loevy's film, "Khirbet Khizeh" made in 1978. The film, based on S. Yizhar's canonical novella, also goes back to 1948. It will be screened at the festival and you can read more about it on this page below.
While "Barricades" portrays families who lived through the war and Nakba, in "Khirbet Khizeh" Loevy turned to the written testimony of a writer who bore witness to their horrors. More than 70 years later, when the disturbing memory of the Nakba has given way to denial and all-pervasive amnesia, these two films keep bearing witness to what happened, sounding the voice of conscience silenced by the cannons, and naming the price we have paid and still pay for it.
Recently, Loevy has decided to refresh our selective memory and bear witness once more with his new film "The Dead of Jaffa" (2019). This time he also wants us to face the present consequences of the Nakba as for the Palestinians it never ended. The film takes place today in Jaffa where stories of a local Palestinian couple, three children from the West Bank, a Jewish policeman, and a British filmmaker intertwine. The drama of their encounters builds up and comes to a fatal finale on a film set reconstructing the 1948 war. Is the tragic end an unfortunate accident or inevitable given the history and current political situation? How can we finally lay to rest the ghosts of the Nakba and envision a better future?
تكريمًا للمخرج رام ليـﭬـي
أنتج رام ليـﭬـي عدّة أفلام تُعتبر الأكثر جرأة وإثارة للجدل في تاريخ السينما والتلفزيون في إسرائيل. في عام 1993، فاز بجائزة إسرائيل للإعلام عن مشروع حياته، وقد شدّدت لجنة التحكيم على "نضاله المستمر من أجل عرض مواضيع "خارج الإطار"، مع أنّها تُعنى بحقائق أساسيّة عن المجتمع الإسرائيليّ".
يتضمّن مشروع ليـﭬـي المؤثّر 70 فيلمًا وثائقيًّا وروائيًّا، وقد أحدثت بعض أفلامه الطلائعيّة تغييرًا جذريًا في كيفية عرض الفلسطينيين على الشاشتين الصغيرة والكبيرة في إسرائيل.
وُلد ليـﭬـي في تل-أبيب عام 1940، وقد صنع فيلمه الأول "أنا أحمد" عام 1966، كمنتج وسيناريست. منذ بدايات السينما الإسرائيليّة، وحتى منتصف الستينات، تمحورت معظم أفلامه حول البطل الأسطوريّ اليهوديّ- الإسرائيليّ- عضو الكيبوتس والجنديّ التسبار- خارج سياق الصراع. كان فيلم "أنا أحمد" الفيلم الإسرائيليّ الأولّ ببطولة فلسطينيّة، والذي لم يقدّم العربيّ كإرهابيّ أو كعدو، بل كشخص عاديّ. هذه السنةـ، أنتجت مدرسة السينما سام شبيغل في القدس مشروعًا تكريميًّا لفيلم رام ليـﭬـي بعنوان "صوت أحمد"، وهو مكوّن من أفلام قصيرة مستوحاة من هذه الرائعة السينمائيّة.
في عام 1969، أخرج ليـﭬـي فيلم "متاريس"، وهو فيلم وثائقيّ عن عائلتين، عائلة فلسطينيّة وعائلة يهوديّة، اللتين فقدتا أبنائهما في حرب عام 1948: عائلة شيــﭬات من حيفا وعائلة أبو-محمّد يحيى من مخيم الجلزون، التي تعود أصولها إلى قرية عنابة. كانت تلك المرّة الأولى التي يحظى فيها جمهور المشاهدين اليهود بفرصة معايشة الآثار المعنويّة للنكبة بالنسبة للشعب الفلسطينيّ. تحدّى فيلم "متاريس" التوجّه الإسرائيليّ السائد تجاه اللاجئين الفلسطينيين وحقّ العودة. بقي الفيلم مركونًا على الرفّ لمدّة ثلاث سنوات، حتى عام 1972. أنتجت أييليت بيخار عملًا تكريميًّا لفيلم "متاريس" بعنوان "تيك 3" الذي سيُعرض في المهرجان.
رافق فيلم ليـﭬـي "خربة خزعة" (إنتاج عام 1978) جدل عامّ جدل وعروض مُراقَبَة. يعود هذا الفيلم، القائم على القصّة القصيرة لـِس. زوهار، إلى عام 1948. سيُعرض الفيلم في المهرجان، ويمكنكم الاطلاع على مزيد من التفاصيل في برنامج المهرجان.
وبينما يستعرض فيلم "متاريس" عائلات عايشت أهوال الحرب والنكبة، يعود ليـﭬـي في "خربة خزعة" إلى الشهادة الموثّقة بقلم كاتب شهد على تلك الوقائع. بعد مرور أكثر من 70 سنة، عندما أخلت ذاكرة النكبة المزعجة مكانها للإنكار والنسيان الشاملين، لا يزال هذان الفيلمان شاهدان على ما حدث، وإسماع صوت الضمير الذي أخرسته المدافع، والإشارة إلى الثمن الذي دفعناه ولا زلنا ندفعه.
في الآونة الأخيرة، قرّر ليـﭬـي إحياء ذاكرتنا الانتقائيّة ومعاودة الإدلاء بشهادته من خلال فيلمه الجديد "موتى يافا" (2019). هذه المرة، يدعونا أيضًا للاعتراف بعواقب النكبة على حاضرنا هذا، لأنّها لم تنته بعد بالنسبة لضحاياها، أيّ الفلسطينيين. تدور أحداث الفيلم في يافا الحالية، حيث تتقاطع قصص أزواج فلسطينيين أبناء المكان، ثلاثة أطفال من الضغة الغربيّة، شرطي يهوديّ وسينمائيّ بريطانيّ. دراميّة اللقاءات تتعزّر وتبلغ أوجها في فيلم يعيد بناء حرب 1948. هل النهاية التراجيديّة هي حادثة مؤسفة أم أنّها كانت حتميّة على ضوء التاريخ والواقع السياسيّ الحاليّ؟ كيف يمكننا أخيرًا أن نجلب السكينة لأرواح النكبة وتخيّل مستقبل أفضل؟
מחווה לרם לוי
רם לוי יצר כמה מהסרטים האמיצים והחתרניים בתולדות הטלוויזיה והקולנוע בישראל. ב-1993, הוא זכה בפרס ישראל לתקשורת על מפעל חייו. חבר השופטים ציין את "מאבקו המתמיד להצגת נושאים הנחשבים 'מחוץ לתחום', אף שהם נוגעים באמיתות יסוד על החברה הישראלית".
מפעלו המרשים של לוי כולל 70 סרטים תיעודיים ועלילתיים. כמה מהסרטים פורצי הדרך שלו שינו באופן משמעותי את האופן בו הוצגו פלסטינים על המסך הקטן והגדול בישראל.
לוי נולד בתל אביב ב-1940. את סרטו הראשון, "אני אחמד", הוא יצר ב-1966 כמפיק ותסריטאי. מאז ראשית ימי הקולנוע הישראלי, עד אמצע-סוף שנות הששים, התמקדו רוב הסרטים בגיבור המיתי היהודי-ישראלי – הקיבוצניק והחייל הצבר – לא פעם בהקשר של הסכסוך. "אני אחמד" היה הסרט הישראלי הראשון שגיבורו היה פלסטיני, ואשר הציג ערבי לא כמחבל או אויב, אלא כאדם מן השורה. השנה, יצר בית הספר לקולנוע סם שפיגל בירושלים מחווה לסרט, בשם "קולו של אחמד", יצירה שהורכבה מסרטים קצרים בהשראת יצירת המופת הקולנועית.
ב-1969, ביים לוי את "מתרסים", סרט תעודה על שתי משפחות, פלסטינית ויהודית, שאיבדו את ילדיהן במלחמת 1948: משפחת שבט מחיפה ומשפחתו של אבו-מוחמד יחיא ממחנה הפליטים ג'לזון, במקורה מהכפר ענבה. היתה זו הפעם הראשונה בה ניתנה לקהל הצופים היהודי בארץ הזדמנות לחוות את ההשלכות הרגשיות של הנכבה מבחינת העם הפלסטיני. "מתרסים" גם איתגר את הגישה הישראלית הרווחת כלפי הפליטים הפלסטינים וזכות השיבה. הסרט נח על המדף במשך שלוש שנים ושודר רק ב-1972. איילת בכר החוותה מחווה ל"מתרסים" בסרטה הקצר "טייק 3", שיוקרן בפסטיבל.
דיון ציבורי סוער ושידורים מצונזרים ליוו סרט נוסף של לוי, "חרבת חזעה" (1978). הסרט, המבוסס על סיפורו הקצר והאלמותי של ס. יזהר, חוזר אף הוא אל 1948. הוא יוקרן בפסטיבל ותוכלו לקרוא עליו פרטים נוספים בדף זה למטה.
בעוד ש"מתרסים" מציג משפחות שחוו את זוועות המלחמה והנכבה על בשרן, ב"חרבת חזעה" שב לוי אל העדות הכתובה של סופר שהיה עד לאותם אירועים. יותר מ-70 שנה לאחר מכן, כשהזכרון המטריד של הנכבה פינה את מקומו להכחשה ולשכחה חובקת-כל, שני הסרטים הללו ממשיכים להעיד על שהתרחש, להשמיע את קול המצפון שהשתיקו התותחים, ולנקוב במחיר ששילמנו ועודנו משלמים.
באחרונה, החליט לוי לרענן את זכרוננו הסלקטיבי ולהעיד בפנינו פעם נוספת עם סרטו החדש "המתים של יפו" (2019). הפעם, הוא גם מבקש מאתנו להכיר בהשלכות הנכבה בהווה, כיוון שלדידם של הפלסטינים, קרבנותיה, היא מעולם לא הסתיימה. הסרט מתרחש ביאפא (יפו) של ימינו, שם מצטלבים סיפורים של בני זוג פלסטינים בני המקום, שלושה ילדים מהגדה המערבית, שוטר יהודי וקולנוען בריטי. הדרמה של מפגשיהם מתגברת ומגיעה לשיאה הגורלי על סט של סרט שמשחזר את מלחמת 1948. האם הסוף הטרגי הוא מקרה ביש או שהוא בלתי נמנע לאור ההסטוריה והמצב הפוליטי הנוכחי? כיצד נוכל להביא סוף-סוף מנוחה לרוחות הרפאים של הנכבה ולדמיין עתיד טוב יותר?
Guest speakers: Dalik Velinitz & Ayelet Bechar
المتحدثون الضيوف: دليك ﭬـيلينيتس، أييلت بخار
דובר אורח: דליק ווליניץ, איילת בכר
Khirbet Khizeh
Director: Ram Loevy
Israel | 1978 | 50 min | Hebrew & Arabic with En subs
Khirbet Khizeh, based on a novella by S. Yizhar, is a poignant account of young Israeli soldiers expelling inhabitants of a Palestinian village during the war of 1948. When the book was first published in 1949, it was added to the high school curriculum.
Though it was much discussed in the press, its veracity was hardly challenged and few questioned whether it should be published. Back then, few Israelis were unaware that Palestinian villages and towns had been forcibly evacuated. Three decades later, when Ram Loevy made a film based on the novella, all hell broke loose, and its broadcast on TV was banned. Eventually, the film was broadcast but the storm continued to rage. It was called a "lie" and S. Yizhar was dubbed a "nemesis of Israel".
Today, 40 years after the film was first broadcast and 70 years after the book was published, are we ready to face what really happened during the Nakba? Are we ready to ask about the fate of those villagers and their offspring? Are we prepared to act to change that fate?
خربة خزعة
إخراج: رام ليـﭬـي
إسرائيل | 1978 | 50 دقيقة | بالعبريّة والعربيّة مع ترجمة للإنجليزيّة
يقدّم فيلم "خربة خزعة"، المستوحى من رواية قصيرة بقلم س. يزهار، وصفًا ثاقبًا لجنود شباب إسرائيليين يهجّرون سكّان قرية فلسطينيّة خلال حرب 1948. عند صدوره لأول مرة في عام 1949، أصبح الكتاب جزءًا من المنهاج الدراسيّ.
وبالرغم من الجدل الإعلاميّ الذي دار حوله، إلّا أنّ مصداقيته لم تكن موضع شكّ، وقلّة قليلة فقط شكّكت بوجوب إصدار الكتاب. في تلك الأيام، كانت الغالبية العظمى من الإسرائيليين على دراية تامّة بأنّ العديد من القرى والمدن الفلسطينيّة أخليت قسرًا من سكّانها. بعد انقضاء ثلاثة عقود، عندما أخرج رام ليـﭬـي فيلمًا مستوحى من قصّة يزهار، فُتحت أبواب جهنّم، وحُظر عرضه على شاشة التلفاز. في نهاية المطاف، عُرض الفيلم، ولكن العاصفة لم تهدأ. اعتبر الفيلم "كاذبًا"، وسمّي س. يزهار بـ "كاره إسرائيل".
الآن، بعد مرور أربعين عامًا على العرض الأول للفيلم، وسبعين عامًا على إصدار الكتاب، هل الإسرائيليّون مستعدون لمواجهة حقيقة ما حصل خلال النكبة؟ جاهزون للسؤال عمّا حلّ بأهالي هذه القرى وبنسلهم؟ والسعي من أجل إصلاح ذلك؟
חִרְבֶּת חִזְעָה
בימוי: רם לוי
ישראל | 1978 | 50 דקות | עברית וערבית עם כתוביות באנגלית
הסרט "חרבת חזעה", המבוסס על סיפור קצר מאת ס. יזהר, מביא תיאור נוקב של חיילים ישראלים צעירים המגרשים את תושביו של כפר פלסטיני במהלך מלחמת 1948. כשהספר יצא לראשונה לאור ב-1949, הוא הפך לחלק מתוכנית הלימודים.
אולם על אף הדיון הסוער סביבו בעיתונות, מהימנותו כמעט שלא הוטלה בספק, ורק מעטים פקפקו אם יש להוציאו לאור. באותם ימים, רובם הגדול של הישראלים היו מודעים היטב לכך שכפרים פלסטיניים וערים פלסטיניות פונו בכוח מיושביהם. בחלוף שלושה עשורים, כשרם לוי יצר סרט המבוסס על סיפורו של יזהר, נפתחו שערי הגיהינום, ושידורו בטלוויזיה נאסר. בסופו של דבר, שודר הסרט, אך הסערה לא פסקה. הוא כונה "שקר", וס. יזהר זכה לתואר "עוכר ישראל".
כיום, ארבעים שנה לאחר שידורו הראשון של הסרט ושבעים שנה לאחר הוצאת הספר לאור, האם אנחנו ערוכות להתמודד עם מה שבאמת קרה במהלך הנכבה? האם אנחנו מוכנות לתהות על גורלם של אותם כפריים וצאצאיהם? האם אנחנו מוכנות לפעול לתיקון?